رقابت سیاسی سالم فرصت استثنایی برای خدمت صادقانه است. اولین شرط برای برگزاری رقابت سیاسی سالم، این است که افرادی که می خواهند در این رقابت شرکت کنند، قواعد و قوانین حاکم بر این رقابت را به طور کامل بپذیرند و بدون تفسیر به رای از قوانین حاکم، در این میدان رقابتی حضور یابند. مسلما هر چه این رقابت سیاسی به دور از تنش های سیاسی و نزاع های گروهی باشد، رقابتی سالم و عادلا نه تر خواهد بود. لذا یکی از مولفه های رقابت سیاسی سالم را می توان پرهیز از تنش زایی و تلا ش برای ایجاد ثبات و آرامش در فضای حاکم نام برد.
با توجه به اهمیت انتخابات مجلس هشتم و نقش تعیین کننده آن در معادلا ت سیاسی داخلی و خارجی، شرط اول و اساسی برای حضور در میدان رقابت انتخاباتی در نظام اسلا می، این است که افرادی که برای حضور در این رقابت اعلا م آمادگی می کنند، قوانین جمهوری اسلا می و اصول و مبانی آن را کاملا پذیرفته و به اصول حاکم بر نظام، التزام و اعتقاد داشته باشند و تمام فعالیت های خود را با معیار قوانین حاکم بر نظام بسنجند. موضوع دیگر در ایجاد فضای رقابتی سالم رفتار صادقانه و خالصانه داوطلبان با مردم و رقبای خود است. اگر می خواهیم فضای رقابتی به دور از چالش و تنش داشته باشیم، داوطلبان باید از دروغ و شایعه پراکنی پرهیز کنند، عملیات روانی انجام ندهند و برای برقراری فضای رقابتی جوانمردانه و عادلا نه تلا ش کنند. نامزدهای انتخاباتی باید به این نکته توجه داشته باشند که در بیان شعارهای تبلیغاتی، شعارهایی را مطرح کنند که به آن اعتقاد داشته و توانایی عملی کردن آنها را داشته باشند نه فقط به صرف بیان این شعارها و جمع کردن رای این مطالب را عنوان کنند.
مولفه اساسی دیگر برای برگزاری رقابت انتخاباتی سالم، این است که افراد مختلف که از گروه ها و طبقات مختلف در این رقابت های انتخاباتی حضور پیدا می کنند، نسبت به فضای موجود آگاهی داشته باشند. این نکته قابل تاکید است که انتخابات در جمهوری اسلا می ایران نه فضای رقابت و برخورد احزب سیاسی و نه نمایش خودساخته که به اسم انتخابات برگزار می شود، بلکه حرکتی است در بستر مردم سالا ری. باید توجه داشت که این اتفاق در بستر مردم سالا ری به وقوع می پیوندد، در نتیجه باید اقتضائات آن نیز مورد توجه قرار گیرد. هر انتخابات دارای سه وجه است. اول: افرادی که نامزد می شوند، دوم: افرادی که انتخابات را برگزار می کنند، سوم: افرادی که رای می دهند. نگاه کلی به این وجوه، از زمینه های لا زم و ضروری برای برگزاری انتخابات سالم است. انتخابات به عنوان تحرک سیاسی فعال و کنشگرانه موثر در چارچوب نظام سیاسی و گستره ملی برای تغییرات مسالمت جویانه و بدون خشونت در سیاستگذاری های عمومی و بعضا تغییرکارگزاران سیاسی و حکمرانان سیاسی است. در تحرک های این چنین باید 3 مولفه اصلی و اساسی وجود داشته باشد تا بتوان برآن نام انتخابات را گذاشت.
اول: آزد و رقابتی بودن انتخابات، دوم: منصفانه بودن انتخابات، سوم: موثر بودن.
در خصوص آزاد و رقابتی بودن باید گفت که بر این مبنا احزاب و گروه های سیاسی که در چارچوب نظام می گنجند و اصول نظام و قانون اساسی کشور را پذیرفته اند و خود را به عنوان یک گروه در چارچوب قانون معرفی کرده اند، باید بتوانند در یک فضای رقابتی سیاسی سالم شرکت کنند. به عبارت دیگر افرادی که به نوعی التزام عملی خود را به قوانین اسلا می کشور به عنوان میثاق عمومی و ملی آن کشور پذیرفته اند و اعلا ن عمومی کرده اند، بدون هیچ گونه مانع و محدودیتی در انتخابات شرکت کنند، که به دنبال پذیرفتن این تکثر سیاسی است که رقابتی سالم به وجود میآید.
این عامل در درجه اول در قسمت مدیریت انتخابات قابل بررسی است، یعنی مدیریت انتخابات چه در بخش های نظارتی و چه در بخش های اجرایی باید مستقل و بی طرف باشد، به عبارتی دیگر لا اقتضا باشد و برای آن فرق نکند فلا ن جریان سیاسی که با این نهاد نظارتی یا مدیریت انتخاباتی هماهنگی ندارد حق ورود دارد یا ندارد و از سوی دیگر این جریان های سیاسی هم امنیت خاطر داشته باشند که این نهادهای نظارتی نگرش خود را در روند اجرای انتخابات اعمال نمی کنند.
جنبه دوم مسئله منصفانه بودن، از جمله انصاف در استفاده از رسانه ملی به عنوان یک تریبون رسمی است، به ویژه در کشورهایی که رسانه ملی در دست دولت است و گروه های سیاسی مستقل رسانه ای در اختیار ندارند، وظیفه مدیریت رسانه ای سنگین تر خواهد بود. فضای رسانه ای بایدآن قدر منصفانه پی ریزی شود که حتی یک مخاطب غیرسیاسی هم گمان نکند که فضای رسانه به سمت یک جریان سیاسی خاص متمایل است.
جنبه سوم هم عامل موثر بودن انتخابات است. یعنی این که وجدان عمومی جامعه و بخش متفاوت جامعه مانند تشکل ها، جریان های سیاسی مختلف که در فضای انتخابات حاضر می شوند واز حق شهروندی رای دادن استفاده می کنند، تغییراتی را به صورت سازمان یافته و قانونی و در چارچوب ساختار نظام موجود شاهد باشند و نمایندگان آنها بتوانند قدرت ایجاد تغییرات را بر مبنای شعارهایی که می دهند داشته باشند.
اما این که انتخابات صرفا به صورت حضور حداکثری یا مشارکت بالا ی عمومی باشد ولی مطالبات گروه های سیاسی که برآمده از بخش های مختلف و طبقات متفاوت مردم هستند توانایی تاثیرگذاری و ظهور و بروز شعارها را به واسطه موانع قانونی و فراقانونی نداشته باشند، پذیرفتنی نیست. ما در انتخابات نظام اسلا می قائل به اصالت آگاهی مردم هستیم. موضع حضرت امام (ره) و مقام رهبری در این موضوع نیز موید این مطلب است، اولین شاخص که می توان با آن میدان یک رقابت سیاسی سالم را سنجید این است که بازیگران مختلف این میدان چقدر به فهم مردم احترام می گذارند و این که آیا آگاهی مردم را محور برنامه خود می دانند و براساس آن برنامه ریزی می کنند؟
فاکتور دیگری که می توان آن را به عنوان یکی از مولفه های اساسی رقابت سیاسی سالم دانست حاکمیت عقلا نیت به جای حاکم بودن احساس و ظواهر است، این که عقلا نیت حکم کند چه باشد یا نباشد، در این صورت آن چه حرف اساسی را می زند برنامه است. متاسفانه یکی از ایرادات مجلس ما این است که نه می توان قبل از ورود به آن برنامه ارائه کرد و نه می توان بعد از آن این سوال را مطرح کرد که نمایندگان مجلس چه کردند؟ نکته قابل اهمیت بعدی این است که سرمایه و ثروت و پول چقدر حاکمیت دارد و این که در این فضای سیاسی آن کس که بیشتر پول دارد قادر هست راحت تر به کرسی مجلس برسد یا قادر نیست.